• സാന്‍ജോസ് ഏ തോമസ്

  സോഷ്യോളജി വിഭാഗം മേധാവി,

  സെക്രഡ് ഹാര്‍ട്ട് കോളേജ്, തേവര,

  സാമൂഹിക ശാസ്ത്രജ്ഞന്‍

ഒരു മനുഷ്യന് ഉണ്ടാകേണ്ട ഏറ്റവും വലിയ ഗുണം ഏതാണെന്ന് ഒരിക്കല്‍ ചന്ദ്രഗുപ്ത മൗര്യന്‍ തന്റെ സദസ്യരോട് ചോദിച്ചു. ഉടനെ ഉത്തരം വന്നു. പറഞ്ഞത് മാറ്റാരുമല്ല, സാക്ഷാല്‍ കൗടില്യന്‍ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ചാണക്യന്‍ തന്നെ. മറുപടി ഇപ്രകാരമായിരുന്നു 'സര്‍വഗുണ സമ്പന്നന്‍ എന്ന് വിളിക്കപ്പെടാന്‍ യോഗ്യനായി ഒരാളുണ്ടെങ്കില്‍ അയാള്‍ ഉയര്‍ന്ന പൗരബോധമുള്ള ആളായിരിക്കണം.' കാരണം എല്ലാ ഗുണങ്ങളും ഉള്ള ഒരാള്‍ ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ തന്റെ സഹജീവികളോട്, സഹപൗരരോട് ഉത്തരവാദിത്വം ഉള്ള വ്യക്തിയായിരിക്കും.

ജനനസമയത്ത് നമ്മള്‍ അഞ്ച് ഇന്ദ്രിയങ്ങളുമായി ജനിക്കുന്നു, അസാധാരണമായി വളരെ കുറച്ചുപേര്‍ക്ക് ആറാം ഇന്ദ്രിയവുമുണ്ട്, എന്നാല്‍ ആരും പൗരബോധത്തോടെ ജനിക്കുന്നില്ല. നമുക്ക് സംസാരിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടെങ്കിലും വാക്കുകളും ഭാഷകളും മുതിര്‍ന്നവരാണ് നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നത്. അതുപോലെ പൗരബോധവും, പഠിപ്പിക്കുകയും വളര്‍ത്തിയെടുക്കുകയും വേണം. പൗരബോധം എന്ന പദവുമായി പലപ്പോഴും ചേര്‍ന്ന് ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്നാണ് 'സിവിക് സെന്‍സ്', സമൂഹവുമായും പരിസ്ഥിതിയുമായുള്ള നമ്മുടെ ബന്ധത്തെ നിര്‍വചിക്കുന്ന മൂല്യങ്ങള്‍, മനോഭാവങ്ങള്‍, പെരുമാറ്റങ്ങള്‍ എന്നിവ അത് ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നു. ഉത്തരവാദിത്വബോധവും പരസ്പര ബഹുമാനവും വളര്‍ത്തിക്കൊണ്ട് നമ്മെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതു തന്നെ അലിഖിതമായ ഒരു സാമൂഹിക കരാറാണ്.

സ്‌കൂളിലോ വീട്ടിലോ ഉള്ള പാഠങ്ങള്‍ ഒഴികെ, കുട്ടിയുടെ പൗരത്വരൂപീകരണത്തിന് വലിയ ശ്രദ്ധ ആരും തന്നെ നല്‍കുന്നില്ല. കഠിനമായ അക്കാദമിക് വെല്ലുവിളികളും പരീക്ഷകളില്‍ മികവ് പുലര്‍ത്താനുള്ള പ്രതീക്ഷകളും പേറി നടക്കുന്ന അധ്യാപകര്‍ക്കും മാതാപിതാക്കള്‍ക്കും പലപ്പോഴും പൗരബോധത്തിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെക്കുറിച്ചും അത് സമൂഹത്തിന് എങ്ങനെ പരിവര്‍ത്തനം വരുത്തുമെന്നും അവരുടെ ജീവിതത്തിന്റെ മെച്ചപ്പെടുത്തലിന് ഏതു വിധത്തില്‍ സംഭാവന ചെയ്യുമെന്നും കുട്ടികളെ ബോധവല്‍ക്കരിക്കാന്‍ കൂടുതല്‍ സമയം ചെലവഴിക്കാന്‍ കഴിയുന്നില്ല. പരീക്ഷകള്‍ക്കുള്ള തയ്യാറെടുപ്പിന് മുന്‍ഗണന നല്‍കുമ്പോള്‍, മൂല്യനിര്‍മ്മാണം, സ്വഭാവരൂപീകരണം, കുട്ടികളില്‍ ധാര്‍മ്മിക നിലവാരം കെട്ടിപ്പടുക്കുക എന്നിവയില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കാന്‍ നമ്മുടെ സ്‌കൂള്‍ പാഠ്യപദ്ധതിയില്‍ വേണ്ടത്ര സമയം ലഭിക്കുന്നില്ല.

റോബര്‍ട്ട് ഫുള്‍ഹാം 'ഓള്‍ വാട്ട് ഐ റിയലി നീഡ് ടു നോ ഐ ലേണ്‍ഡ് ഇന്‍ കിന്‍ഡര്‍ ഗാര്‍ട്ടന്‍' എന്ന പേരില്‍ ഒരു പുസ്തകം എഴുതി, അതില്‍ 'എങ്ങനെ ജീവിക്കണം, എന്തു ചെയ്യണം, എങ്ങനെ പഠിക്കണം എന്നതിനെക്കുറിച്ച് എനിക്ക് ശരിക്കും അറിയേണ്ടതുണ്ട്' എന്ന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. 'ജ്ഞാനം ഗ്രാജുവേറ്റ് സ്‌കൂള്‍ പര്‍വതത്തിന്റെ മുകളിലല്ല, സണ്‍ഡേ സ്‌കൂളിലെ മണല്‍ കൂമ്പാരത്തിലാണ്.'

പൗരബോധം എന്നത് സാമൂഹിക ധാര്‍മ്മികതയോ സമൂഹത്തിന്റെ എഴുതപെടാത്ത മാനദണ്ഡങ്ങളോ അല്ലാതെ മറ്റൊന്നുമല്ല. റോഡുകളും തെരുവുകളും പൊതു സ്വത്തുക്കളും വൃത്തിയായി സൂക്ഷിക്കുക മാത്രമല്ല, നിയമം പാലിക്കുക, പൊതുസ്ഥലങ്ങളില്‍ മാന്യതയോടെ പെരുമാറുക, മറ്റുള്ളവരുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകളെ മാനിക്കുക എന്നിവയുമായി കൂടി അതു ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. സ്വാര്‍ഥത, വ്യക്തിവാദം, പൊതുനശീകരണം, അസഹിഷ്ണുത, വംശീയത, ഇവയെല്ലാം പൗരബോധത്തിന്റെ അഭാവത്തിന്റെ ഉദാഹരണങ്ങളാണ്. പുതിയ കാലഘട്ടത്തില്‍ വിദ്യാഭ്യാസമേഖലയില്‍ നമ്മള്‍ ഏറെ പുരോഗമിച്ചിട്ടു ണ്ടെങ്കിലും പരസ്പരം, മറ്റുള്ളവരുടെ സംസ്‌കാരം, സാമൂഹിക പശ്ചാത്തലം, വിശ്വാസങ്ങള്‍, പെരുമാറ്റം എന്നിവയോട് സഹിഷ്ണുത കുറഞ്ഞുവരികയാണ്.

നിയമത്തോടുള്ള അവഗണനയാണ് പൗരബോധത്തിന്റെ അഭാവത്തിന് പ്രധാന കാരണം. ഉദാഹരണത്തിന്, പൊതുഗതാഗതത്തിന്റെ നിലവിലെ അവസ്ഥ മാത്രമെടുക്കാം. തുപ്പല്‍ അടയാളങ്ങള്‍, മൂത്രം, അശ്ലീല ഗ്രാഫിറ്റി, ക്രമരഹിതമായ മാലിന്യങ്ങള്‍, എല്ലാ മുക്കിലും മൂലയിലും കവിഞ്ഞൊഴുകുന്ന അഴുക്കുചാലു കള്‍ എന്നിവ വളരെ സാധാരണമാണ്. ഈ അവസ്ഥ യ്ക്ക് നമ്മളെ അല്ലാതെ മറ്റാരെയും കുറ്റപ്പെടുത്തേണ്ട തില്ല. നമ്മള്‍ മാലിന്യമോ, ഇതര വസ്തുക്കളോ വീട്ടിലോ പൊതുസ്ഥലത്തോ വച്ചിട്ടുള്ള ചവറ്റുകുട്ടയില്‍ ഇടുകയും അത് ചെയ്യാന്‍ നമ്മുടെ കുട്ടികളെ പഠിപ്പിക്കുകയും ചെയ്താല്‍ കുട്ടി അത് കണ്ടു പഠിക്കും. മറിച്ചാണെങ്കിലോ കുട്ടി അത് റോഡിലേക്ക് എറിയും. നമ്മുടെ റോഡുകളുടെ കാര്യം മാത്രമെടുക്കാം, അവ സ്വാഭാവികമായും മോശമായിരുന്നില്ല. നമ്മള്‍ ആവശ്യ മില്ലാത്ത വസ്തുക്കള്‍ യാതൊരു ഉത്തരവാദിത്വവും ഇല്ലാതെ എറിഞ്ഞതിനാല്‍ അവ ഇന്ന് മാലിന്യങ്ങളാല്‍ നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. മനുഷ്യരെന്ന നിലയില്‍ അത്തരം അഴുക്കും പൊടിയും നമുക്ക് സ്വീകാര്യമല്ല. പക്ഷേ, അത് സ്വയം നീക്കംചെയ്യാന്‍ നമ്മള്‍ യാതൊരു മുന്‍കൈയ്യും എടുക്കുന്നില്ല. കാരണം നമ്മള്‍ മറ്റുള്ളവരെ, കോര്‍പ്പറേഷന്‍, മുനിസിപ്പാലിറ്റി, പഞ്ചായത്ത് എന്നിവരെ കുറ്റപ്പെടു ത്തുകയും മറ്റാരെങ്കിലും അത് നീക്കം ചെയ്യണമെന്ന് ആഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

പണ്ട് ഞങ്ങള്‍ താമസിച്ചിരുന്ന പ്രദേശത്തെ അതിര്‍ത്തി മതില്‍ തുറന്ന മൂത്രപ്പുരയായി ഉപയോഗി ച്ചിരുന്നു. ആര്‍ക്കും വൃത്തിയാക്കാന്‍ കഴിയാത്ത വിധം അവിടെ നിന്ന് അസഹനീയമായ ദുര്‍ഗന്ധം വമിച്ചിരുന്നു. തുടര്‍ച്ചയായ അഭ്യര്‍ഥനകള്‍ പരാജയപ്പെട്ടപ്പോള്‍, ഞങ്ങള്‍ ഒരുപായം പ്രയോഗിച്ചു. ഞങ്ങളുടെ കോളനി യുടെ അതിര്‍ത്തി മതിലില്‍ ദൈവങ്ങളുടെ ചിത്രങ്ങള്‍ വരച്ചുവച്ചു. ദിവസങ്ങള്‍ക്കുള്ളില്‍ ആ പ്രദേശം ഉപയോഗയോഗ്യമാവുകയും വളരെ പതുക്കെ ഒരു ചെറിയ പൂന്തോട്ടമായി രൂപാന്തരപ്പെടുകയും ചെയ്തു.

പുതിയ കാലഘട്ടത്തില്‍ ആളുകള്‍ അവരുടെ സ്വന്തം വ്യക്തി താല്‍പര്യങ്ങളാല്‍ നയിക്കപ്പെടുന്നതിനാല്‍ പൗരബോധം തികച്ചും അപ്രധാനമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. 'സ്വന്തം കാര്യം സിന്ദാബാദ്' എന്ന് ചിന്തിച്ചു തുടങ്ങു മ്പോള്‍ പൊതു ഇടങ്ങള്‍ പൂര്‍ണ്ണമായും തിരസ്‌കരിക്കപ്പെടും. എന്നാല്‍ എല്ലാ കാലത്തും മനുഷ്യര്‍ ഇങ്ങനെ ആയിരുന്നില്ല. നമ്മള്‍ ഒരിക്കലും ഇന്നത്തെപ്പോലെ പൊതു വിഷയങ്ങളില്‍ തികഞ്ഞ അശ്രദ്ധ വച്ചു പുലര്‍ത്തിയിരുന്നില്ല. എന്തുകൊണ്ടാണ് നമ്മുടെ പൗരബോധത്തില്‍ ഈ തകര്‍ച്ച ഉണ്ടായത്?

സ്വാര്‍ഥത തന്നെയാണ് വിശ്വസ നീയമായ കാരണം. മറ്റുള്ളവരുടെ ആവശ്യങ്ങളെക്കുറിച്ച് നമുക്ക് ആശങ്കയില്ല. അതിന്റെ അഭാവത്തില്‍ നാഗരികത വളര്‍ന്നുവരുന്നു. മനുഷ്യന്‍ സാമൂഹിക ജീവിയായി ജീവിക്കാന്‍ തുടങ്ങിയതു മുതല്‍ തന്നെ കഥകളിലൂടെയോ മതത്തിലൂടെയോ പൗരബോധം വളര്‍ത്താനുള്ള നിരവധി ശ്രമങ്ങള്‍ നടന്നിട്ടുണ്ട്. എല്ലാ പുരാതന നാഗരികതകളും സമൂഹത്തില്‍ ധാര്‍മ്മിക മൂല്യങ്ങള്‍ നിലനിര്‍ത്താനുള്ള ഉത്തരവാദിത്വം ഏറ്റെടുത്തിരുന്നു. വ്യത്യസ്ത മൂല്യ വ്യവസ്ഥകള്‍ ഉണ്ടായിരുന്നിരിക്കാം, എന്നിട്ടും അവരെ ഒരേ വേദിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്ന ഒരു പൊതു ഘടകം കഥ പറച്ചിലിലൂടെ ധാര്‍മ്മിക തത്ത്വങ്ങള്‍ പ്രചരിപ്പിക്കുക എന്നതായി രുന്നു. ജനങ്ങളില്‍ ആഴത്തിലുള്ള ധാര്‍മ്മിക മൂല്യങ്ങള്‍ വളര്‍ത്തുന്ന തിനും ദയ, അനുകമ്പ, ഔദാര്യം, അഹിംസ, ആത്മത്യാഗം, ദാനധര്‍മ്മം തുടങ്ങിയവയുടെ സന്ദേശം പ്രചരിപ്പിക്കുന്നതിനുമുള്ള പ്രധാന ഉറവിടമായിരുന്നു ജാതക കഥകള്‍.

ആദി കവി അല്ലെങ്കില്‍ ആദ്യ കവി എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന വാല്‍മീകി, ജീവിതത്തില്‍ ചെയ്യേണ്ടതും ചെയ്യരുതാത്തതുമായ കാര്യങ്ങള്‍ക്ക് ഉദാഹരണമായി, ഭഗവാന്‍ രാമനെ സദ്ഗുണത്തിന്റെ മാതൃകയായി ചിത്രീകരിക്കുന്ന ഒരു കഥയാണു രാമായണം. സമ്പന്നരും ദരിദ്രരും തമ്മില്‍ വേര്‍തിരിവില്ലാത്തതും എല്ലാ മതങ്ങ ളെയും തുല്യമായി പരിഗണിക്കുന്നതു മായ ഒരു സമൂഹമായ 'രാമരാജ്യ'വു മായി ഗാന്ധിജി പലപ്പോഴും ജനാധി പത്യത്തെ താരതമ്യം ചെയ്തിരുന്നു.

ചരിത്രത്തില്‍ പല ഘട്ടങ്ങളില്‍ പൗരഗുണങ്ങള്‍ ഒരു പ്രധാന വിഷയ മായി പഠിപ്പിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. റിപ്പബ്ലിക്കു കളുടെയും രാജവാഴ്ചകളുടെയും പൊതുസ്വഭാവത്തെ നിര്‍വചിക്കു ന്നതില്‍ പല രാജ്യങ്ങളുടെയും ഭരണഘടനകള്‍ പ്രധാനമായിത്തീര്‍ന്നു. പടിഞ്ഞാറ്, ഏഥന്‍സിലെയും റോമിലെയും ഏറ്റവും പഴയ റിപ്പബ്ലിക്കുകളില്‍ നിന്നാണ് നാഗരിക സദ്ഗുണങ്ങളോടുള്ള തീക്ഷ്ണത ആരംഭിച്ചത്. സോക്രട്ടീസും പ്ലേറ്റോയും പൊതുസമൂഹത്തെ ക്കുറിച്ച്, അതിന്റെ ധാര്‍മ്മിക നിയമങ്ങളെക്കുറിച്ച് വളരെയേറെ ആശങ്കാകുലരായിരുന്നു.

പൗരത്വം രാഷ്ട്രീയ അവകാശ ങ്ങളല്ല, മറിച്ച് രാഷ്ട്രീയ കര്‍ത്ത വ്യങ്ങള്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നതായാണ് അരിസ്‌റ്റോട്ടില്‍ കണ്ടത്. ക്രിസ്തു, നികുതി കൊടുക്കാന്‍ തയ്യാറാകു ന്നതും അതു കടലിനടിയിലൂടെ പോകുന്ന മത്സ്യത്തിനുള്ളില്‍ നിന്ന് അധ്വാനിച്ചു പിടിച്ചുകൊടുക്കാന്‍ ശിഷ്യന്മാരോട് ആവശ്യപ്പെടുന്നതും ഇതേ സാഹചര്യത്തില്‍ വേണം നമ്മള്‍ മനസ്സിലാക്കാന്‍. പൗരന്മാര്‍ അവരുടെ സ്വകാര്യ താല്‍പര്യങ്ങള്‍ മാറ്റിവച്ച് നിയമപ്രകാരം നിര്‍വചിക്കപ്പെട്ട കടമകള്‍ക്കനുസൃതമായി രാജ്യത്തെ സേവിക്കണമെന്ന് നാം പ്രതീക്ഷി ക്കുന്നു. അത് ശരിയായ രീതിയില്‍ നടക്കാതെ ഇരുന്നാല്‍ നമ്മുടെ പൊതു മൂല്യക്രമം താറുമാറാകും. ഈ ഇടിവ് തടയാന്‍ മാതാപിതാക്കള്‍ക്കും അധ്യാപകര്‍ക്കും എഴുത്തുകാര്‍ക്കും വളരെയധികം കാര്യങ്ങള്‍ ചെയ്യാന്‍ കഴിയും. കുട്ടികള്‍ക്ക് നല്ല മാതൃകകള്‍ നല്‍കുന്നതിലൂടെ മാതാപിതാക്കള്‍ക്ക് തങ്ങളുടെ കുട്ടികളില്‍ നല്ല ശീലങ്ങള്‍ എളുപ്പത്തില്‍ വളര്‍ത്തിയെടുക്കാന്‍ കഴിയും. നമ്മള്‍ മാലിന്യങ്ങള്‍ തെരുവില്‍ എറിയുന്നതിനു പകരം ചവറ്റുകുട്ടകളില്‍ ഇടുന്നത് കുട്ടികള്‍ കാണട്ടെ, അവര്‍ അത് പിന്തുടരും. വിദ്യാര്‍ഥികളില്‍ പൗരബോധം വളര്‍ത്തുന്നതിനും ആശയവിനിമയ പരിപാടികളിലൂടെ ഇത് പ്രചരിപ്പിക്കുന്നതിനും ഒരു വിദ്യാലയം ഒരു ചുവടുവയ്ക്കാന്‍ തീരുമാനിച്ചതായി ഞാന്‍ അടുത്തിടെ ഒരു വാര്‍ത്ത വായിച്ചു. ചര്‍ച്ചകളിലൂടെയും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളിലൂടെയും വിവിധ പൗരപ്രശ്‌നങ്ങളെക്കുറിച്ച് വിദ്യാര്‍ഥികളെ അവര്‍ നിരന്തരം ബോധവല്‍ക്കരിക്കുന്നു. നഗരത്തില്‍ മാലിന്യ നിര്‍മ്മാര്‍ജന രീതികള്‍ അവര്‍ കുട്ടികളെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. ഭക്ഷ്യയോഗ്യവും എന്നാല്‍ അധികവുമായ ഭക്ഷണം പുറത്തേക്കു വലിച്ചെറിഞ്ഞു കളയാതെ സ്വന്തം അടുക്കളകളില്‍ നിന്ന് ശേഖരിക്കാനും ആവശ്യക്കാര്‍ക്ക് നല്‍കാനും വിശക്കുന്നവര്‍ക്ക് ഭക്ഷണം നല്‍കാനും അവര്‍ വിദ്യാര്‍ഥികളെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നു.

നമ്മുടെ കുട്ടികള്‍ വിജയിക്കണമെന്ന് നാമെല്ലാവരും ആഗ്രഹിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും അവരെ നല്ല മനുഷ്യരാക്കാന്‍ പലപ്പോഴും ശ്രമിക്കാറില്ല. നമ്മുടെ ഭൂമിയെ ബഹുമാനി ക്കാനും പ്രകൃതിക്കായി അവരുടെ ഭാഗം ചെയ്യാനും നാം നമ്മുടെ കുട്ടികളെ പഠിപ്പിക്കണം. അവ ലളിതവും എന്നാല്‍ തികച്ചും അനിവാര്യവുമായ മാര്‍ഗങ്ങളാണ്. സാമൂഹിക പ്രശ്‌നങ്ങളെക്കുറിച്ച് നമ്മള്‍ നമ്മുടെ കുട്ടികളെ പഠിപ്പിച്ചില്ലെങ്കില്‍, സ്വയം ഒരു പ്രതിസന്ധി നേരിടുമ്പോള്‍ അവര്‍ക്ക് ഉചിതമായ തീരുമാനം എടുക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞേക്കില്ല. ഉദാഹരണത്തിന്, മയക്കുമരുന്നിന്റെയും ആസക്തികളുടെയും ദോഷഫലങ്ങളെക്കുറിച്ചും ഏതുതരം ആളുകളാണ് പുകവലിക്കുന്നതെന്നും അത് അവന്റെ ജീവിതത്തില്‍ എന്ത് സ്വാധീനം ചെലുത്തുമെന്നും നമ്മള്‍ നമ്മുടെ കുട്ടിയെ പഠിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. വാസ്തവത്തില്‍, അവന്റെ സമപ്രായക്കാര്‍ അത് വിദ്യാലയത്തില്‍ പോലും ഉപയോഗിക്കാന്‍ സാധ്യതയുണ്ടെന്നു നമ്മള്‍ അവനെ/ അവളെ അറിയിക്കേണ്ടതുണ്ട്! എപ്പോഴെങ്കിലും ഈ സാഹചര്യം നേരിടേണ്ടി വന്നാല്‍ ഉചിതമായ തീരുമാനം എടുക്കാന്‍ ഈ അറിവ് അവനെ/അവളെ സഹായിക്കും.

പൗരബോധത്തിന്റെയും സംവേദനക്ഷമത യുടെയും ഒരു ദേശീയ സംസ്‌കാരം കെട്ടിപ്പടു ക്കാനും രാജ്യത്തെ ഭാവി പൗരന്മാരെ സാമൂഹിക ധാര്‍മ്മികതയുടെയോ സാമൂഹിക മാനദണ്ഡങ്ങളുടെയോ പ്രാധാന്യത്തെക്കുറിച്ച് ബോധവാന്മാരാക്കാനും കഴിയുന്ന ശക്തമായ അടിത്തറയായിരിക്കും നല്ല രക്ഷാകര്‍തൃത്വം. ഉയര്‍ന്ന മനുഷ്യവികസനവും താരതമ്യേന കുറഞ്ഞ കുറ്റകൃത്യങ്ങളുമുള്ള സമൂഹങ്ങള്‍ക്ക് അവിടത്തെ ജനങ്ങള്‍ക്കിടയിലെ ശരിയായ അളവിലുള്ള സാമൂഹിക ബോധ ത്തിന് വളരെയധികം ക്രെഡിറ്റ് ഉണ്ട്. രാഷ്ട്രനിര്‍മ്മാണത്തില്‍ മൂല്യനിര്‍മ്മാണം അനിവാര്യമായ ഒരു മുന്‍വ്യവസ്ഥയാണെന്ന് പരക്കെ അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, ഖേദകരമെന്നു പറയട്ടെ, ദേശീയ വികസനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ അഭിസംബോധന ചെയ്യുമ്പോള്‍ 'മൂല്യനിര്‍മ്മാണ' ത്തിന്റെ ഈ സുപ്രധാന വശത്തിന് മതിയായ മുന്‍ഗണന നല്‍കിയിട്ടില്ല. ധാര്‍മ്മിക മൂല്യങ്ങളുടെ തകര്‍ച്ചയും നമ്മുടെ സാമൂഹിക, സാമ്പത്തിക, രാഷ്ട്രീയ ജീവിത നിലവാരങ്ങളുടെ ദാരുണമായ അവസ്ഥയും നമ്മുടെ ദേശീയ വികസനത്തിന് അടിത്തറയും ഉറച്ച പിന്തുണയും നല്‍കുന്ന മൂല്യങ്ങളുടെ ഒരു പുതിയ മാതൃകയുടെ ആവശ്യകത പ്രധാന മായും ഉയര്‍ത്തികൊണ്ടു വന്നിട്ടുണ്ട്. അതിനായി ബോധപൂര്‍വം ചില ശ്രമങ്ങള്‍ നടത്തിയില്ലെങ്കില്‍ പൗരബോധം ഒരിക്കലും വികസി ക്കുകയില്ല. വ്യക്തികള്‍ക്കും സമുദായങ്ങള്‍ക്കും സര്‍ക്കാരു കള്‍ക്കും ഇനിപ്പറയുന്നവയിലൂടെ പൗരബോധം വളര്‍ത്താന്‍ കഴിയും.

• വിദ്യാഭ്യാസം

പൊതു സാമൂഹികബോധത്തെ സ്‌കൂള്‍ പാഠ്യപദ്ധതിയില്‍ സംയോജി പ്പിക്കുക. അതിനു പ്രത്യേക പ്രാധാന്യം നല്‍കുക.

• കമ്മ്യൂണിറ്റി ഇടപഴകല്‍

സന്നദ്ധ അവസരങ്ങളും പൊതു പരിപാടികളും സംഘടിപ്പിക്കുക. അത് സമൂഹത്തിലെ എല്ലാവരി ലേക്കും എത്തിക്കുക.

• അടിസ്ഥാന സൗകര്യ വികസനം

ലഭ്യമായതും നന്നായി പരിപാലി ക്കപ്പെടുന്നതുമായ പൊതു ഇടങ്ങള്‍ നിലനിര്‍ത്തുക. അത് എല്ലായിടത്തും വികസിപ്പിക്കുക.

• നേതൃത്വവും സുതാര്യതയും

ഉത്തരവാദിത്വബോധമുള്ളതായ ഭരണത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക. അങ്ങനെയുള്ള സ്ഥാനാര്‍ഥികളെ മാത്രം ജയിപ്പിക്കുക.

• മാധ്യമ പ്രചാരണങ്ങള്‍

മാധ്യമങ്ങളിലൂടെയും സാമൂഹിക പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകളിലൂടെയും പൗരമൂല്യ ങ്ങള്‍ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക.

നൂതനമായ മാലിന്യ സംസ്‌കരണ പദ്ധതിയായി ആരംഭിച്ച സ്വീഡന്റെ പുനരുല്‍പ്പാദന വിപ്ലവം, പൊതു ശുചിത്വത്തിനായുള്ള രാജ്യവ്യാപക പ്രചാരണമായി ആരംഭിച്ച സിംഗപ്പൂരിന്റെ ശുചിത്വയജ്ഞം, പ്രാദേശിക സമൂഹത്തിന്റെ നേതൃത്വ ത്തിലുള്ള ശുചിത്വ സംരംഭങ്ങളെ പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ച ഇന്ത്യയുടെ സ്വച്ഛ് ഭാരത് അഭിയാന്‍, പൗരന്മാരുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള പൊതു ഫണ്ടു കളുടെ വിഹിതം പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ച ബ്രസീലിന്റെ പങ്കാളിത്ത ബജറ്റ് എന്നിവ പോലുള്ള നിരവധി വിജയ ഗാഥകള്‍ ലോകമെമ്പാടുമുണ്ട്. സിംഗപ്പൂര്‍ സര്‍ക്കാര്‍ ആരംഭിച്ചതും ബ്രസീലിയന്‍ സംരംഭങ്ങളും പോലുള്ള ഈ പരിപാടികളില്‍ ചിലത് ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളുടെ ജീവിതത്തെ പരിവര്‍ ത്തനം ചെയ്യുന്നതിലും പൗരന്മാരില്‍ നാഗരികതയുടെ നല്ല സംസ്‌കാരം വളര്‍ത്തുന്നതിലും മികച്ച നേട്ടങ്ങള്‍ കൈവരിച്ചു.

നിലവില്‍ ഒരു തലമുറ മുഴുവന്‍ ഭൗതികതയില്‍ മാത്രം അധിഷ്ഠിത മായ തെറ്റായ മൂല്യവ്യവസ്ഥയില്‍ കുടുങ്ങിപ്പോയിരിക്കുകയാണ്. വേഗത്തില്‍ സമ്പന്നരാകുന്നതും സമ്പത്ത് ശേഖരിക്കുന്നതും മാത്രം എല്ലാറ്റിന്റെയും അവസാനമാണെന്ന് സ്വയം ചിന്തിക്കുന്ന ഒരു സംസ്‌കാരം നമ്മുടെ ചുറ്റും കരുത്താര്‍ജിക്കു ന്നുണ്ട്.

ഭൗതിക നേട്ടങ്ങള്‍ മാത്രം നേടുന്നതില്‍, ശ്രദ്ധിക്കുമ്പോള്‍ ധാര്‍മ്മികതയും മൂല്യങ്ങളും വിസ്മരിക്കപ്പെട്ടുപോയ കാര്യങ്ങളുടെ പട്ടികയിലേക്ക് തരംതാഴ്ത്തപ്പെട്ടു. ഉദാരത, അനുകമ്പയോടുള്ള ഇടപെടല്‍, ക്രിയാത്മകമായ സാമൂഹികവീക്ഷണം, സൃഷ്ടിപരമായ മാനവികത എന്നിവയെ സ്വാര്‍ഥത മറികടന്നു.

കുറച്ചുവര്‍ഷങ്ങള്‍ക്കുമുമ്പ് സുനാമി ജപ്പാനില്‍ ആഞ്ഞടിക്കുകയും സമ്പൂര്‍ണ്ണ വൈദ്യുതി തകരാറുണ്ടാകുകയും ചെയ്തപ്പോള്‍, ആ ദുരന്തം കണ്ട് ലോകം ഞെട്ടിപ്പോയെങ്കിലും ദുരിതബാധിതരുടെ പെരുമാറ്റം എല്ലാവരെയും അത്ഭുതപ്പെടുത്തി. നഗരം ഇരുട്ടില്‍ മുങ്ങിയപ്പോള്‍ ആളുകള്‍ കടകളില്‍ നിന്ന് ഇറങ്ങി, അവിടെയുള്ള സാധനങ്ങള്‍ കൗണ്ടറുകളില്‍ ഉപേക്ഷിച്ചു. ഇരുട്ട് ആരും മുതലെടുത്തില്ല. കടകള്‍ കൊള്ളയടിക്കുകയോ, സാധനങ്ങള്‍ എടുത്തുകൊണ്ട് പോകുകയോ ഒന്നും ചെയ്തില്ല. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും സമ്പന്നവും പുരോഗമനപരവും സുരക്ഷിതവും ചിട്ടയുള്ളതുമായ നഗരങ്ങളിലൊന്നാണ് ടോക്കിയോ എന്നതില്‍ തെല്ലും അതിശയിക്കാനില്ല.

മറ്റ് സഹപൗരന്മാരുടെ വൈവിധ്യമാര്‍ന്ന ലോകവീക്ഷണങ്ങളോട് തുറന്ന സമീപനവും സ്വീകാര്യതയും ഉണ്ടായിരിക്കേണ്ടത് പ്രധാനമാണ്. അതിലുപരിയായി, ആളുകളെ അവര്‍ എന്തായിരിക്കുന്നുവോ, അങ്ങനെ തന്നെ ബഹുമാനിക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്. പൊതു സാമൂഹിക ബോധം അവഗണിക്കപ്പെടുകയോ അര്‍ധമനസ്സോടെ പഠിപ്പിക്കപ്പെടുകയോ ചെയ്യേണ്ട ഒരു വിഷയമല്ല, പിന്നെയോ സിവിക് വിദ്യാഭ്യാസത്തെ സ്‌കൂള്‍ പാഠ്യപദ്ധതിയുടെ അവിഭാജ്യ ഘടകമാക്കി മാറ്റാന്‍ ആത്മാര്‍ഥമായ ശ്രമങ്ങള്‍ നടത്തിയാല്‍ മാത്രമേ കുട്ടികള്‍ക്കിടയില്‍ അത്തരമൊരു മനോഭാവം വളര്‍ത്തിയെടുക്കാന്‍ സാധിക്കൂ. കൂടാതെ, സഹിഷ്ണുത, പരസ്പരധാരണ, സമാധാനം എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള ആശയങ്ങളെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയാണ് ഓരോ സ്‌കൂളിന്റെയും സാംസ്‌കാരിക പരിപാടികളും പാഠ്യേതര പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും വികസിപ്പിക്കേണ്ടത്.

അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിക്കുന്ന ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ നട്ടെല്ലാണ് പൗരബോധം. നമ്മുടെ കൂട്ടായ ഉത്തരവാദിത്വത്തിലൂടെ, നമുക്കും ഭാവി തലമുറകള്‍ക്കും ഒരു മെച്ചപ്പെട്ട ലോകം സൃഷ്ടിക്കാന്‍ കഴിയും. നമ്മുടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തില്‍ പൗരബോധം വളര്‍ത്തിയെടുക്കാന്‍ നമുക്ക് ശ്രമിക്കാം, മറ്റുള്ളവരെയും അങ്ങനെ ചെയ്യാന്‍ പ്രചോദിപ്പിക്കാം.

സാമൂഹിക ക്ഷേമത്തിനുള്ള അഞ്ച് മന്ത്രങ്ങളായ സിവിക് സെന്‍സ് കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു പഞ്ചസൂചിക പദ്ധതി നമുക്ക് പിന്തുടരാം.

1. നിങ്ങളുടെ സമൂഹത്തിന്റെ ഉടമസ്ഥാവകാശം നിങ്ങള്‍ തന്നെ ഏറ്റെടുക്കുക. ഒരിക്കലും ഉത്തരവാദിത്വം കൈമാറരുത്.

2. പ്രാദേശിക സംരംഭങ്ങള്‍ക്കായി സന്നദ്ധപ്രവര്‍ത്തനം നടത്തുക. 'ഗോ ഗ്രീന്‍' മുതല്‍ 'ഗോ ലിറ്റര്‍ ലെസ്' വരെ അവയില്‍ ചിലതാണ്.

3. പരിസ്ഥിതി മേല്‍നോട്ടം പരിശീലിക്കുക. എല്ലായ്‌പ്പോഴും സുസ്ഥിരമായ ബദലുകള്‍ തിരഞ്ഞെടുക്കുക.

4. നിയമങ്ങളെയും സ്ഥാപനങ്ങളെയും ബഹുമാനിക്കുക. നിയമങ്ങള്‍ പാലിക്കാനും അവ ലംഘിക്കാതിരിക്കാനും നമ്മുടെ പിന്‍ഗാമികളെയും പഠിപ്പിക്കുക.

5. നല്ല മാതൃകകള്‍ കാണിച്ച് പൗരമൂല്യങ്ങളെക്കുറിച്ച് സ്വയവും, മറ്റുള്ളവരെയും പഠിപ്പിക്കുക. നേതാക്കള്‍ ഒരിക്കലും പ്രസംഗിക്കുന്നില്ല, അവര്‍ പരിശീലിക്കുന്നു. പ്രയോഗത്തില്‍ കൊണ്ടു വരുകയും ചെയ്യുന്നു.

എല്ലാവരുടെയും നന്മ കാംക്ഷിക്കുന്ന, പൗരബോധത്തെ വിലമതിക്കുകയും, മൂല്യബോധം നിലനിര്‍ത്തുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു നവസമൂഹം നമുക്ക് ഒരുമിച്ച് നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ സാധിക്കും.